Madde 576

B. Açılma yeri ve yetkili mahkeme

Madde 576 - Miras, malvarlığının tamamı için mirasbırakanın yerleşim yerinde açılır.

Mirasbırakanın tasarruflarının iptali veya tenkisi, mirasın paylaştırılması ve miras sebebiyle istihkak davaları bu yerleşim yeri mahkemesinde görülür.

I-) Yargı Kararları:

1-) YHGK, T: 04.10.2006, E: 2006/2-538, K: 2006/619:

“… Dava, vasiyetnamenin yerine getirilmesi istemine ilişkindir.

Davacı, murisleri Şükrü Elitok’un 05.11.1982 tarihinde noterde düzenlenen vasiyetname ile Mahmudiye ilçesinde bulunan 6 parça taşınmazı kendisine bıraktığını, taşınmazların halen muris adına olduğunu ileri sürerek, vasiyetnamenin tenfizine, dava konusu taşınmazların tapu kayıtlarının iptali ile adına tesciline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalılar, murisin önce vasiyet ettiği taşınmazları daha sonra davacıya ya da davacının yakınlarına muvazaalı satışlarla devrettiğini, bu satışların muvazaalı olduğu saptanarak iptaline karar verilmesinden sonra taşınmazların yeniden terekeye döndüğünü açıklayarak davanın reddine karar verilmesini cevaben bildirmişlerdir.

Mahkemece; davanın terekeye yani miras şirketine karşı açıldığı, davanın niteliği itibarıyla vasiyetnamenin, vasiyetnamede belirtilen hususlar dahilinde tenfizi niteliğinde olduğu, taşınmazların terekeye dahil mallar olduğu, bu tip miras şirketine karşı açılan vasiyetnamenin tenfizi davalarında HUMK.nun 13. maddesinde düzenlendiği şekli ile taşınmazın aynına ilişkin davalarda olduğu gibi taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinin yetkili olduğunun söylenemeyeceği, TMK.nun 576. maddesi gereğince miras bırakanın son ikametgahı mahkemesinin kesin yetkili mahkeme olduğu açıklanarak; murisin son ikametgahı mahkemesi olan Eskişehir Asliye Hukuk Mahkemesi yetkili olduğundan, Mahmudiye Asliye Hukuk Mahkemesinin yetkisizliğine karar verilmiştir.

Özel Dairece; davanın gayrimenkule müteallik bir dava olması nedeni ile HUMK.m.13 gereğince gayrimenkulün bulunduğu mahal mahkemesinin yetkili olduğu ve TMK.m. 576’da açılacak davalar arasında vasiyetnamenin yerine getirilmesinin bulunmadığı açıklanarak hüküm bozulmuş, yerel mahkemece HUMK.m. 11’den de bahsedilerek önceki hükümde direnilmiştir.

Özel Daire ile yerel mahkeme arasında çıkan uyuşmazlık; vasiyetnamenin yerine getirilmesi (tenfizi) davalarında yetkili mahkemenin, murisin yerleşim yeri mahkemesi mi, yoksa davaya konu taşınmazların bulunduğu yer mahkemesi mi olduğu noktasında toplanmaktadır.

Türk Medeni Kanunu’nun 576. maddesinde miras hukuku ile ilgili davalarda yer itibarıyla yetkili mahkemenin, miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesi olduğu açıklanmıştır. …

Madde gerekçesinde ise; “miras malları nerede bulunursa bulunsun, miras işlerinin tek elden, yani aynı mahkeme tarafından yürütülmesinin uygun olacağı” düşüncesi ifade edilmiştir. Ayrıca “miras bırakanın ister ölüme bağlı tasarrufları, isterse sağlararası tasarruflarının” bu madde hükmüne tabi olduğu açıklanmıştır.

Her ne kadar madde metninde vasiyetnamenin yerine getirilmesi davaları yer almıyorsa da gerek İsviçre Federal Mahkemesi BGE 72.I.177 sayılı kararı gerekse öğreti görüşlerinde … burada sayılan dava türlerinin tahdidi (sınırlı) olmadığı kabul edilmiştir. …

Öte yandan Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 11. maddesinde; “Aşağıdaki davalar müteveffanın ikametgahı mahkemesinde görülür.

1. Terekenin taksimine ve kısmetin butlan ve feshine ve mirasçılar arasında terekenin idaresine ait iddialar,

2. Terekenin taksimi katisine kadar tereke aleyhine ikame olunan davalar...” hükmü yer almaktadır.

Uyuşmazlığın çözümünde bu iki maddenin birlikte değerlendirilip yorumlanması gerekmektedir. Buna göre; vasiyetnamenin yerine getirilmesi (tenfizi) ile ilgili dava; lehine vasiyet yapılan kişi tarafından doğrudan doğruya diğer mirasçılara (miras ortaklığına, terekeye) karşı açılıyorsa ve tereke taksim edilmemişse, bu davanın miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesinde açılması gerekir. … Öte yandan taksim tamamlanmadan terekedeki bir mal hakkında açılacak istihkak davası ile terekenin yazım ve tespiti davaları malın bulunduğu yerde, mirasçılık belgesi verilmesi davası ise mirasçılardan her birinin sakin olduğu yerde açılır. Bu iki halin dışındaki davaların ise miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesinde görülmesi gerekir.

Burada yetkili olan miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesi kesin yetkili mahkemedir. Bu yetkinin mahkemece her aşamada re’sen gözetilmesi gerekir. Öyle ise davanın bir taşınmaz davası olarak yorumlanıp, taşınmazların bulunduğu yerde görülmesi gerektiği düşüncesi isabetli değildir.

Bu açıklamaların ışığında somut olaya bakıldığında; davanın lehine vasiyetname düzenlenen mirasçı tarafından miras ortaklığına karşı açıldığı ve terekenin de henüz taksim edilmediği, dosyadaki bilgi ve belgelere göre miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesinin Eskişehir Merkezi olduğu anlaşıldığından, yerel mahkemece verilen yetkisizlik kararının isabetli olduğu sonucuna varılarak onanması gerekmiştir. …”

2-) Y. 20. HD, T: 05.10.2004, E: 2004/10152, K: 2004/9780:

“… Dosya kapsamından, vasiyet edenin ölmeden önce Erzincan Merkez Aslanlı Mahallesi 216 Sokakta ikamet ettiği, vasiyetinin Erzincan Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından açıldığı anlaşılmaktadır.

Türk Medenî Yasasının 576. maddesine göre ise, "miras, malvarlığının tamamı için miras bırakanın yerleşim yerinde açılır" hükümleri karşısında uyuşmazlığın Erzincan Asliye Hukuk Mahkemesinde çözüme kavuşturulması gerekir.

“(Sonuç olarak)” Yukarıda belirtilen nedenlerle; …maddeleri gereğince Erzincan 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin yargı yeri olarak belirlenmesine 05.10.2004 gününde oybirliğiyle karar verildi. ”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

B MİRASIN AÇILDIĞI MAHAL VE MUHAKEME MERCİİ

Madde 518

Miras, bilcümle malları şamil olmak üzere müteveffanın son ikametgâhı mahkemesinde açılır. Ölüme bağlı tasarruflarda, iptal veya tenkis ve mirasın taksimi ve miras sebebi ile istihkak dâvaları bu mahkemede görülür.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 518 inci maddesini karşılamaktadır.

Miras malları nerede bulunursa bulunsun, miras işlerinin tek elden, yani aynı mahkeme tarafından yürütülmesinin uygun olacağı düşüncesiyle birinci fıkrada, mirasın, malvarlığının tamamı için mirasbırakanın yerleşim yerinde açılacağı düzenlenmiştir.

Birinci fıkrada yürürlükteki metinde yer alan “mahkeme” sözcüğü çıkarılmıştır. Çünkü mahkeme sözcüğü mirasın mutlaka bir dava veya mahkemeye yapılacak bir başvuru ile açılacağı izlenimini yaratmaktadır. Bu yanlıştır. Amaç, miras işleri nedeniyle yapılacak işlemler için bir yer belirlenmesi olup, bu yerin “mirasbırakanın yerleşim yeri” olduğu maddenin birinci fıkrasında belirtilmiştir. Mahkeme ve yetki konusu ikinci fıkrada düzenlenmiş bulunmaktadır.

Maddenin birinci fıkrasında sözü edilen “son ikametgah” yerine sadece “yerleşim yeri” sözcükleri kullanılmıştır. Yerleşim yerinin ne olduğu 19 uncu maddede belirlenmiştir. Yerleşim yerinin tekliği ilkesi olduğuna göre, mevcut ifadenin, “son” yerleşim yeri yanında sanki “önceki” yerleşim yerinin de geçerli olabileceği kanısını uyandıracağı düşüncesiyle, sadece yerleşim yeri sözcüğü kullanılmıştır. Bir kimsenin birden fazla yerleşim yeri olamayacağına göre, mirasbırakanın yerleşim yeri mirasın açılma yeri olacaktır.

Yürürlükteki maddenin ikinci cümlesindeki “ölüme bağlı tasarrufların” deyimi yerine “mirasbırakanın tasarruflarının” sözleri kullanılmıştır. Buna göre mirasbırakanın ister ölüme bağlı tasarrufu ister sağlararası tasarrufları olsun, iptali bu madde hükmüne tâbi tutulmuştur. Bu hüküm maddeye ikinci fıkra olarak eklenmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 538. maddesinin kenar başlığındaki yetki ibaresi 24.03.2000 tarihli Federal Kanun ile 01.01.2001 itibariyle çıkartılmıştır. Ayrıca hükmün 2. fıkrası aynı düzenlemeyle yürürlükten kaldırılmıştır.