b. Yükümlünün yetkisi
b. Yükümlünün yetkisi
Madde 845 - Yükümlü, sözleşmeyle yetkili kılınmış olduğu takdirde veya aşağıdaki durumlarda, taşınmazın yükten kurtarılmasını isteyebilir:
1. Alacaklı, taşınmaz yükünü kuran sözleşmeye uymuyorsa;
2. Satın alınmamak kaydıyla veya otuz yıldan fazla bir süre için kurulmuş olsa bile yükün kurulmasının üzerinden otuz yıl geçmiş ise.
Otuz yıl geçtikten sonra yükümlünün satın alma yetkisini kullanabilmesi, alacaklıya bunu bir yıl önceden bildirmesine bağlıdır.
İrtifak taşınmaz lehine sona erdirilmeyen biçimde kurulmuşsa, yüklü taşınmazın bu yükten kurtarılması istenemez.
I-) Yargı Kararları:
1-) YİBK, T: 28.05.1941, E: 1941/12, K: 1941/20:
“… Vakıflar Kanununun 26 ncı maddesile bu kanunun neşrinden sonra vakıf gayrimenkullerin mukataaya ve icareteyne bağlanması menolunmuştur. Mevcud olanların tasfiyesi ve tasfiyeden evvel yapılacak temliki tasarruflar için de 27 nci ve müteakib maddelerde hususî hükümler konmuştur. Bu maddelerin mütalaasından anlaşılacağı üzere mevcut mukataalı toprakların veya icareteynli gayrimenkullerin mülkiyetleri icare veya mukataalarının yirmi misli bir taviz karşılığında mutasarrıfına geçirilir. Taviz toptan yahut taksitle ödenebilir. Toptan ödendiği yahut taksitle ödenmek takarrür edip de beşte biri tediye edildiği takdirde gayrimenkulün mülkiyeti mutasarrıfı adına tescil olunur bu surette gayrimenkul üzerinde vakfın alâkası kalmaz. Taviz bedelinin toptan ödenmediği yahut taksite raptolunup da beşte biri verilmediği takdirde vakfın alâkası on yıl devam eder. Bu müddetin hitamında gayrimenkulun mülkiyeti kendiliğinden mutasarrıfı adına geçmiş ve vakfın hakkı da bedele inkılab etmiş olur.
… gayrimenkulun yol için istimlâki halinde de taviz bedelinin ifası lâzım geleceğine … karar verildi.” (RG. 07.08.1941; S: 4880).
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
b) Takyit edilen gayrimenkul malikinin iştirayı istemek hakkı
Madde 760
Takyit edilen gayrimenkul maliki, bir mukavele ile mezun olduğu takdirde ve bundan başka aşağıdaki hallerde iştira talebinde bulunabilir:
1- Gayrimenkul mükellefiyetini tesis eden akdin hükümlerine diğer taraf riayet etmez ise.
2- İştirası kabil olmamak üzere veya otuz seneden fazla bir müddet için tesis edilmiş olsa bile mükellefiyetin teessüsünden itibaren otuz sene geçmiş ise.
Otuz sene geçdikten sonra iştira salâhiyetini kullanabilmek için borçlu, alacaklıya bunu her halde bir sene evvel ihbar ile mükelleftir1.
Müebbet bir irtifak hakkına merbut olmak üzere tesis edilen gayrimenkul mükellefiyeti, iştira edilemez.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 760 ıncı maddesini karşılamaktadır.
Maddenin “Takyit edilen gayrimenkul malikinin iştirayı istemek hakkı” şeklindeki kenar başlığı “Yükümlünün yetkisi” olarak değiştirilmiştir.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
b. Durch den Schuldner
Art. 788
1 Der Schuldner kann die Ablösung verlangen nach Abrede und ferner:
1. wenn der Vertrag, auf dem die Grundlast beruht, vom Berechtigten nicht innegehalten wird;
2. nach dreissigjährigem Bestande der Grundlast, und zwar auch dann, wenn eine längere Dauer oder die Unablösbarkeit verabredet worden ist.
2 Erfolgt die Ablösung nach dreissigjährigem Bestande, so hat ihr in allen Fällen eine Kündigung auf Jahresfrist voranzugehen.
3 Ausgeschlossen ist diese Ablösung, wenn die Grundlast mit einer unablösbaren Grunddienstbarkeit verbunden ist.
2-) CCS:
b. Droit du débiteur de l’opérer
Art. 788
1 Le débiteur peut demander le rachat, lorsqu’une convention l’y autorise et, en outre:
1. Si le contrat constitutif de la charge foncière n’est pas observé par l’autre partie;
2. Trente ans après l’établissement de la charge, même si elle avait été établie pour un temps plus long ou déclarée irrachetable.
2 Lorsque le rachat a lieu après trente ans, le débiteur doit le dénoncer, dans tous les cas, un an d’avance.
3 La charge foncière qui se rattache à une servitude perpétuelle n’est pas rachetable.
1 Düsturda bu hüküm maddenin 1. fıkrasının 2. bendinin devamında yer alan bir cümleymiş gibi dizilmiştir. Bununla birlikte bu cümleyi kaynak kanuna göre hükmün 2. fıkrası olarak anlamak gerekir.